.: جلد چهارم برگزیده تفسیر نمونه قرآن حکیم * زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی :.
جمعه, ۲۷ تیر ۱۳۹۳، ۰۸:۰۳ ق.ظ
شناسنامه مطالعه
نام کتاب: برگزیده تفسیر نمونه(جلد چهارم)
بازه قرآنی: از ابتدای سوره سبأ سوره 34(جزء 22) تا انتهای سوره نجم سوره 53 (جزء 27)
تنظیم و تحقیق: احمد-علی بابایی
زیر نظر: استاد محقق آیت الله مکارم شیرازی
ویراستار: سیروس صدوقی
نوبت چاپ: چهارم 1387
ناشر: انتشارات دارالکتب الاسلامیه
تعداد صفحات: 584
بازه زمانی و مکانی مطالعه: خرداد 1393 (پادگان الله اکبر – خدمت اجباری سربازی – شهرستان اسلام آّباد غرب)
تا پیش از این فرصت مطالعه نفسیر قرآن کریم را نداشتم و یا اگر هم چیزی مطالعه کرده بودم محدود به چند صفحه یا چند آیه بوده و قسمت نشده بود که یک کتاب تفسیر را به طور کامل مطالعه نمایم. الحمدالله این لطف نصیبمان شد و موفق شدیم یکی از چند جلد تفسیر قرآن آیت الله مکارم شیرازی را مطالعه نماییم. تفسیری آسان و شیوا. پیش از اینکه این کتاب را مطالعه نمایم فکر می کردم تفسیر قرآن کتابی است که برای هر آیه، شأن نزول آن را بیان داشته باشد و نکات ریزی از آن استنتاج کرده که به فکر هیچ انسان عامی نمی رسیده است. خیال می کردم کسی که تفسیر قرآن می خواند با مجموعه کبیری از علوم قرآنی و علوم روز دنیا آشنا می شود و به کهکشانی از علوم وارد می شود که راه را برای تحقیق و پژوهشگری او باز می کند و به او انگیزه و راه می دهد تا بیشتر به تحقیق و مطالعه بپردازد. اما بعد از آنکه جلد چهارم تفسیر برگزیده قرآن کریم که زیر نظر حضرت آیت الله مکارم شیرازی انتشار یافته است را خواندم به کلی همه تصوراتم فرو ریخت!
قرآن کریم از این جهت کتابی بزرگ است که طبق گفته خویش از هر مثالی برای هدایت انسان ها، استفاده کرده است و گوینده ی آن کسی است که از اتم و سلول ها و موجود بسیار ریز میکروسکوپی تا ستارگانی هزاران میلیون برابر اندازه خورشید و کهکشان های بزرگ، اعجاز آفرینش اوست. خدایی که هنر آفرینش اش، دانشمندان را به حیرت وا داشته و همه را در برابر دقت و ریز بینی و عظمت و قدرت او میخکوب کرده است. چنین پروردگاری، در میان ما کتابی دارد به نام قرآن کریم که آخرین پیامبرش آن را برای مردم دنیا به ارمغان آورده است. مواجهه با آیات قرآن کریم و تفکر و تأمل در آن لرزه بر تن انسان می اندازد و به او صبر و استقامت و سعه صدر در مواجهه با حوادث کوچک دنیا با هدف وصال و رستگاری آخرت می بخشد. دید او را از نگاه مادی و محدود دنیوی به آن سوی هستی می برد و تراز فکری مومن را تا آسمان هفتم می گستراند و خود را در محضر عرش خداوندی حس می کند که نظاره گر اعمال اوست. خداوندی که در عظمت و قدرت و شکوه و برتری در جهان یکه تاز است.
بخش زیادی از آیات او در قرآن کریم، نشانه های عظمت اوست و تذکری برای انسان های فراموشکار که او را از یاد برده اند. بخش زیادی نیز به آخرت و شرح روز قیامت اختصاص دارد و آن هم تذکری برای انسان هاست که تا دیر نشده دست به توبه برداشته و برای جبران گذشته و کسب توشه ای برای آینده خویش، دست به عمل صالح زنند. بخش زیادی نیز به سرنوشت اقوام گذشته دارد که عبرت های زیادی را نصیب انسان می کند. آنگاه که سرنوشت قوم عاد، ثمود، نوح، لوط، سلیمان، موسی، عیسی، داوود، ابراهیم و دیگر پیامبران را می خوانیم و سرانجامی که بر هر قوم تعیین شده را درک می کنیم برایمان تلنگری است که بفهمیم که «خدا با کسی شوخی ندارد» و اگر در مجازات کردن مردم صبر می کند به خاطر امتحان کردنشان است تا به راه بندگی و عبادت برگردند و از گناهان و اعمال زشت خود توبه کنند.
پس از مطالعه این کتاب در خواننده احساس ترس به وجود می آید که استرس و اضطراب او را چند برابر می کند. ترس از اعمال زشت خود و خداوندی که هیچگاه آنها را فراموش نمی کند سر تا پای انسان را فرا می گیرد. ترس از روز قیامت و رهسپار جهنم شدن و ترس از دست دادن فرصت بندگی و انجام عمل صالح.
کتاب فوق الذکر به طور کلی همان ترجمه قرآن کریم است که شرح و بسط داده شده است. در برخی از آیات برای روشن شدن ذهن خواننده به بیان احادیث و آیات مرتبط پرداخته شده، در بخش دیگری به بیان خلاصه مباحث دینی در موضوعی خاص (مثلا قیامت) پرداخته و با بیان همزمان عربی و فارسی آیات قرآن به صورت بخش بخش (تکه تکه شده) به خواننده کمک می کند تا راحت تر معنای آیات را دریابد و دیدی جامع از قرآن کریم بدست آورد.
هرچند تفسیرهای متعددی در بازار موجود می باشند که هر کدام در سطحی از مخاطب شناسی نوشته شده اند ولی برگزیده تفسیر آیت الله مکارم شیرازی، مناسب برای افراد مبتدی است. پس بهتر است ابتدا با این تفسیر شروع کرده و پس از مطالعه این تفسیر به سراغ تفسیرهای دیگر (مثل تفسیرهای حجت الاسلام قرائتی و تفسیر المیزان و ...) برویم.
فواید مطالعه تفسیرهای قرآن کریم:
1. خواندن تفسیر قرآن، کمک شایانی به حفظ قرآن کریم می کند.
2. تفسیر قرآن کریم دیدی وسیع در مسائل اخلاقی و دینی به انسان می بخشد و او را از فردی شل و تنبل در مسائل دینی به فردی مستحکم و جدی مبدل می کند.
3. ایجاد ترس از خداوند به سبب آیات فراوان اخطار آمیز قرآن کریم به همه انسان ها (که خدا با هیچ کس شوخی ندارد).
4. قدرت تصمیم گیری (به سبب آشنایی با مثال های گوناگون قرآنی و شناخت روش صحیح برخورد با مسائل)
5. کمک به انسان برای پرهیز از گناهکاری و انجام افعال زشت
6. کمک شایانی برای ملکه ذهن شدن باورهای قرآنی و دینی در ذهن انسان می نماید که منجر به پرهیزکاری و انجام اعمال صالح و در نهایت رستگاری فرد عامل مومن می شود.
خلاصه کتاب مطالعه شده:
1. خواندن تفسیر قرآن موجب پی بردن به نظم و پیوستگی بین آیات قرآن با هم و درون آنها می شود.
(ص18 خ9: پنج سوره ... ص20 خ8:الغفور)
2. اشاره به ماجرای حضرت داوود(ع) و حکایت جالب خدمتگزاری جنیان در حکومت حضرت سلیمان(ع)
اشاره به آیه 10 الی 14 سوره سبأ
(ص24 خ4:مواهب ... ص28 خ2:نمی ماندند)
3. قوم سبأ، جامعه ای پیشرفته در «کشاورزی، امنیت و سدسازی» که به خاطر گناه هلاک شد.
اشاره به آیه 3 الی 15 سوره سبأ
(ص28 خ3: تمدن ... ص 31 خ15: عبرت گیرند)
4. تفسیر قرآن به حفظ قرآن کمک فراوانی می کند و لازمه آن است.
5. "کفر به تنهایی موجب عذاب است ولی ایمان بدون عمل مایه نجات نخواهد بود"
اشاره به آیه 7 سوره فاطر
(ص54 خ13: این آیه ... خ18: بود)
6. /افزایش طول عمر و تندرستی در «علم جدید» و «علم اسلامی»: "یک سلسله عوامل طبیعی در افزایش یا کاهش عمر دخالت دارند که تاکنون بسیاری از آنها برای بشر شناخته شده است همانند تغذیه صحیح، کار و حرکت مداوم، دوری از هیجانات اضطراب آور و داشتن ایمان قوی که بتواند به انسان در ناملایمات زندگی آرامش و قدرت ببخشد. ولی افزون بر اینها، عواملی نیز وجود دارند که در روایات اسلامی روی آنها تاکید شده است. به عنوان نمونه به دو روایات زیر توجه فرمایید:
پیامبر(ص) فرمودند: «انفاق در راه خدا و صله رحم خانه ها را آباد و عمرها را طولانی می سازد». امام باقر(ع) فرمود:«نیکوکاری و انفاق پنهانی، فقر را برطرف و عمر را افزون می کند»."/
اشاره به آیه 11 سوره فاطر
(ص 58 خ4: یک سلسله ... خ12: افزون می کند)
7. صیحه آسمانی قیمات و حوادث تکان دهنده آن و وقوع ناگهانی آن
اشاره به آیه 49 الی 52 سوره یس
(ص97 خ9: از پیامبر ... ص99 خ11: پروردگار)
8. /تفاوت شعر و وحی:
"1- معمولا سرچشمه شعر تخیل و پندار است، در حالی که وحی از مبدأ هستی سرچشمه می گیرد و بر محور واقعیت ها می گردد.
2- شعر از عواطف متغیر انسانی می جوشد و دائم در حال دگرگونی است، در صورتی که وحی بیانگر حقایق ثابت آسمانی است.
3- لطف شعر در بسیاری از موارد در اغراق گویی و مبالغه های آن است تا آنجا که گفته اند « اَحسَنُ الشِّعرِ اَکذَبهُ» (بهترین شعر، دروغ آمیزترین آن است)، در حالی که در وحی جز صداقت چیزی نیست.
4- شعر مجموعه شوق هایی است که از زمین به آسمان پرواز می کند، اما وحی مجموعه حقایقی ست که از آسمان به زمین نازل می گردد."/
اشاره به آی 69 سوره یس
(ص105 خ21 ... ص106 خ11)
9. /"«مشارب» اشاره به شیرهایی است که از چارپایان مختلف گرفته می شود و بخش مهمی از مواد غذایی انسان از آن و فرآورده های آن تامین می گردد."/ تاثیر نوشیدنی های حیوانی(مثل شیر و لبنیات) در قرآن"/
اشاره به آیه 72 و 73 سوره یس
(ص107 خ7 ... خ10)
10. مقاله ای جامع و کامل با موضوع دلایل ششگانه بر وجود معاد
(ص112 خ9 ... ص122 خ آخر)
11. پرهیز شدید قرآن از الگو قرار دادن رفتار و نگرش نادرست پدر توسط فرزند (علی الخصوص فرزند پسر)
اشاره به آیه 68 الی 70 سوره صافات
(ص141 خ5: در این آیه ... خ12: نیاکان است)
12. جدی نگرفتن مسائل و تمسخر مردان خدایی توسط کافران
اشاره به آیه 62 و 63 سوه ص
(ص194 خ22: هنگامیکه ... ص195خ12:شود)
13. /"چهارمین دستور را درباره صبر و استقامت به این صورت بیان می کند: «صابران اجر و پاداش خود را بی حساب دریافت می دارند» جمله «بغیر حساب» نشان می دهد که صابران با اصتقامت، برترین اجر و پاداش را در پیشگاه خدا دارند و اهمیت هیچ عملی به پایه صبر و استقامت نمی رسد"/
اشاره به آیه 10 سوره زمر
(ص213 خ18: چهارمین ... خ22: نمی رسد)
14. تکبر عامل سقوط انسان و به جهنم رفتن
اشاره به آیه 72 سوره زمر
(ص244 خ5: پس از این ... خ15: نمی شود)
15./"کشتن فرزندان پسر و زنده نگه داشتن دختران، فقط در دوران قبل از تولد موسی(ع) نبوده بلکه بعد از قیام و نبوت او نیز این کار ادامه داشت و این یک نقشه شوم و مستمر حکومت های شیطانی است که نیروهای فعال را به نابودی می کشانند و نیروهای غیرفعال را برای بهره کشی زنده نگه می دارند"/
اشاره به آیه 25 سوره غافر
(ص260 خ4: و هنگامی که ... خ11: نگه می دارند)
16. سی سالگی نهایت بلوغ جسمانی انسان
اشاره به آیه 67 صوره غافر
(ص279 خ22: مرحله پنجم ... خ25: کرده است)
17. عذاب خداوند برای کسانی که در غیر راه «حق» خوشحالی نمایند
اشاره به آیه 75 سوره غافر
(ص282 خ21: این عذاب ... خ23:تمرحون)
18. تایید استفاده از فرآورده های گوشتی و لبنی در قرآن
اشاره به آیه 79 و 80 سوره غافر
(ص284 خ19: خداوند ... ص285 خ13: استفاده کرد)
19. اشتباه افراد کافر در اتکا به علوم محدود بشری و نادیده گرفتن تهدید خداوند مبنی بر هلاک ملت های کافر
اشاره به آیه 83 الی 85 سوره غافر
(ص 286 خ5: در این آیه ... ص287 خ آخر)
20. آفرینش آسمان و نکات اعجاز آمیز ستاره شناسی و نجوم
اشاره به آیه 11 سوره فصلت
(ص293 خ19: بعد از پایان ... خ آخر)
21. همنشین بد اعم از انسان و شیطان برای انسان و تأثیر آن بر تغییر نگرش و رفتار فرد
اشاره به یه آیه 25 سوره فصلت
(ص300 خ9: آنگاه ... خ آخر: خاسرین)
22. جنجال رسانه ای کافران برای شنیده نشدن سخن حق توسط دیگر مردم
اشاره به آیه 26 سوره فصلت
(ص301 خ1: جنجال ... خ14: سازند)
23. سیره مومنان در روابط اجتماعی:
" (تفسیر آیه 33 سوره فصلت): بدی را با نیکی دفع کن – در آیات گذشته سخن از کسانی بود که مردم را از شنیدن آیات قرآن نهی می کردند، در اینجا از نقطه مقابل آنها که گفتارشان بهترین گفتار است سخن می گوید. می فرماید: «چه کسی خوش گفتارتر است از آنکه دعوت به سوی خدا می کند و عمل صالح انجام می دهد و می گوید: من از مسلمانانم؟» (و من احسن قولا ممن دعا الی الله و عمل صالحا و قال اننی من المسلمین)
این آیه به صراحت، بهترین گویندگان را کسانی معرفی کرده که این سه وصف را دارا هستند. دعوت به الله، عمل صالح و تسلیم در برابر حق.
(تفسیر آیه 34): آنگاه در تشریح روش دعوت می گوید: «و هرگز نیکی و بدی یکسان نیست» (و لاتستوی الحسنه و لاالسیئه). در حالی که مخالفان حق، سلاحی جز بدگویی و افترا و ریشخند و انواع فشارها و ستم ها ندارند، باید سلاح شما پاکی و تقوا و سخن حق و محبت باشد. گرچه «حسنه» و «سیئه» مفهوم وسیعی دارد و تمام نیکی ها و خیرات و برکات در مفهوم «حسنه» جمع شده است همانگونه که همه ی انحراف ها و زشتی ها و عذاب ها در مفهوم «سیئه» جمع است همانگونه که همه انحراف ها و زشتی ها و عذاب ها در مفهوم «سیئه» خلاصه شده است، ولی در آیه مورد بحث منظور، آن شاخه ای از «حسنه» و «سیئه» خلاصه شده است، ولی در آیه مورد بحث منظور، آن شاخه ای از «حسنه و سیئه» است که مربوط به روش های تبلیغی باشد. سپس برای تکمیل این سخن می افزاید: «بدی را با نیکی دفع کن» (اِدفَع بِالَّتیِ هِیَ أحسَن). هرگز بدی را با بدی پاسخ مگوی که این روش انتقامجویان است و موجب لجاجت و سرسختی منحرفان می شود. و در پایان آیه به فلسفه ی عمیق این برنامه اشاره کرده می فرماید: «ناگاه (خواهی دید) همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی است» (فَإذا ألذی بینک و بینه عداوةٌ کأنَهُ ولیٌ حمیمٌ). «ولی» در اینجا به معنی دوست است. «حمیم» در اصل به معنی آب داغ است، سپس به دوستان پرمحبت و گرم نیز گفته می شود و آیه به همین معنی اخیر نظر دارد.
(تفسیر آیه 35): البته چنین برخوردی با مخالفان کار آسانی نیست و رسیدن به چنین مقامی نیاز به خودسازی اخلاقی دارد، به همین دلیل در این آیه مبانی اخلاقی اینگونه برخورد با دشمنان را بیان کرده می فرماید: «اما جز کسانی که دارای صبر و استقامت اند به این مقام نمی رسند» (وَ مَا یُلَقِیهَا ألّا الِّذِینَ صَبَرُو). «و جز کسانی که بهره ی عظیمی (از ایمان و تقوا) دارند به آن نایل نمی شوند» (وَ مَا یُلَقِّیهَا ألَّا ذُو حَظٍّ عظیم)
(تفسیر آیه 36): چون بر سر وصول به این هدف بزرگ موانعی وجود دارد و وسوسه های شیطانی در شکال مختلف سد راه آدمی می شود. در این آیه شخص پیامبر(ص) را به عنوان الگو مخاطب ساخته می گوید: «و هرگاه وسوسه هایی از شیطان متوجه تو گردد از خدا پناه بخواه، که او شنونده و داناست» (و أمّا نیزغنک من الشیطان نزغ فاستغذ بالله أنه هو السمیع العلیم). «نزغ» به معنی ورود در کاری به قصد فساد است؛ از اینرو به وسوسه های شیطانی «نزغ» گفته می شود. در چنین مواردی معمولا خطوراتی از ذهن می گذرد، یا افراد به اصطلاح مصلحت اندیش توصیه هایی می کنند و با این وسوسه ها می خواهند مقابله به مثل را در همه جا توصیه کنند و بدی را با بدی پاسخ گویند. قرآن می گوید مبادا گرفتار این وسوسه ها شوید و جز در موارد خاص و استثنایی، تکیه بر خشونت کنید. البته آیه مورد بحث مفهوم وسیعی دارد و می گوید در برابر همۀ وسوسه های شیطانی باید به خدا پناه برد."
اشاره به آیات 33 الی 36 سوره فصلت
(ص304 خ2: بدی را ... ص305 خ21: به خدا پناه برد)
24. اسراف یعنی افراط/ "مسرف از مادۀ اسراف به معنی تجاوز از حد است"/
اشاره به آیه 5 سوره زخرف
(ص350 خ25: مسرف ... خ26: نمی شناختند)
25. آفرینش کوه ها و قرار دادن بریدگی هایی در آن برای سکونت و رفت و آمد انسان، یک نمونه از اعجاز خلقت برای پی بردن به وجود پروردگار(عزّ و جلّ)
اشاره به آیه 10 سوره زخرف
(ص352 خ4: آنگاه ... خ16: آیه وارد است)
26. دو ویژگی زنان در کلام پروردگار:
/"سپس می افزاید: «آیا کسی را که در لابلای زینت ها پرورش می یابد و به هنگام جدال، قادر به تبیین مقصود خود نیست، فرزند خدا می خوانید؟ (أو مَن ینشؤُا فی الحِلیَةِ وَ هُوَ فِی الخِصَامِ غَیرُ مُبینٍ). در اینجا قرآن دو صفت از صفات زنان را که در غالب آنها دیده می شود و از جنبۀ عاطفی آنان سرچشمه می گیرد مورد بحث قرار داده است: نخست علاقه شدیدشان به زینت آلات و دیگر عدم قدرت کافی بر اثبات مقصود خود به هنگام مخاصمه و جدال به خاطر شرم و حیا"/
اشاره به آیه 18 سوره زخرف
(ص355 خ4: سپس ... خ10: شرم و حیا)
27. ادب در استدلال و مباحثه با کافران در قرآن کریم
اشاره به آیه 24 سوره زخرف
(ص 357 خ8: این آیه ... خ17: کافرون)
28. /تبعات اعراض از یاد خدا »» قرین شدن شیاطین با انسان »» زینت دادن بدی ها در نظر انسان »» مرگ و سفر به جهان ماندگار برزخ و آخرت »» مواجه شدن انسان با پرونده اعمال خویش »» آرزو کردن انسان برای فاصله داشتن شیاطین از او(تا نمی توانستند وی را از مسیر حق منحرف سازند) »» مجازات اخروی انسان(عذاب جهنم)/
اشاره به آیه 35 الی 39 سوره زخرف
(ص361 خ17: در آیات ... ص362 خ18: می کند)
29. /"نحوه برخورد فرعون با قوم خویش و اطاعت پذیری قومش از او: در این آیه قرآن به نکته ظریفی اشاره می کند، می گوید: فرعون از واقعیت امر چندان غافل نبود و به بی اعتباری این ارزش ها کم و بیش توجه داشت، ولی «قوم خود را (تحمیق کرد و عقل آنها را) سبک شمرد، در نتیجه از او اطاعت کردند» (فَاستَخَفَّ قَومَهُ فَأَطَاعُوهُ). و این راه و رسم همه حکومت های جبار و فاسد است که برای ادامه خودکامگی باید مردم را در سطح پایینی از فکر و آگاهی نگه دارند و با انواع وسایل آنها را تحمیق کنند، زیرا بیداری ملت ها و آگاهی و رشد فکری شان بزرگترین دشمن حکومت های خودکامه و شیطانی است. جالب اینکه آیه ی مورد بحث با این جمله تکمیل و تمام می شود: «آنان قومی فاسق بودند» (إنَّهُم کَانُوا قَوماً فَاسِقِینَ)
یعنی اگر این قوم گمراه ، فاسق و خارج از اطاعت فرمان خدا و حکم عقل نبودند تسلیم چنین تبلیغات و سخنان بی اساسی نمی شدند. آری، آنان فاسقانی بودند که از فاسقی همچون خود تبعیت می کردند."/
اشاره به آیه 54 سوره زخرف
(ص367 خ3: در این ... خ15: می کردند)
30. شیطان پرست بودن بت پرستان در زمان پیامبر(ص)
اشاره به آیه 57 سوره زخرف
(ص368 خ13: رسول خدا(ص) ... ص369 خ2: شد)
31. میوه خواری بهشتیان
اشاره به آیه 73 سوره زخرف
(ص374 خ23: در بیان هفتمین ... ص375 خ3: می روید)
32. تمسخر و شوخی در قرآن: /"سپس به بیان گوشه دیگری از بیچارگی آنها پرداخته می گوید: «آنان فریاد می کشند: ای مالک دوزخ، (کاش) پروردگارت ما را بمیراند» تا آسوده شویم (و نادو یا مالک لیقض علینا ربک). با اینکه هرکس از مرگ می گریزد و خواهان ادامه حیات است اما گاه چنان مصائب بر انسان فشار می آورد که از خدا تمنای مرگ می کند. و این چیزی است که اگر در دنیا برای بعضی واقع شود در آنجا برای مجرمان جنبه عمومی دارد و همگی تمنای مرگ می کنند. مالک دوزخ در پاسخ می گوید: شما در اینجا ماندنی هستید» (قال إنکم ماکثون). «ماکثون» از مادۀ «مکث» در اصل به معنی توقف همراه با انتظار است. شاید این تعبیر از سوی مالک دوزخ نوعی استهزاست، همچنان که گاه شخص غیر مستحق تقاضای چیزی می کند، می گوییم منتظر باش!"/
اشاره به آیۀ 77 سوره زخرف
(ص375 خ22: سپس ... ص376 خ11: باش)
33. شیوه رویگردانی پیامبر از انسان های جاهل و بیشعور و بی خرد: /"در آخرین آیه به پیامبر دستور می دهد: «پس از آنان روی بگردان» (فَاصفَح عَنهُم).
ولی رویگردانی تو به معنی قهر و جدایی نباشد «و بگو: سلام بر شما» (وَ قُل سَلَامٌ)
نه سلامی به عنوان دوستی و تحیت، بلکه به عنوان جدایی و بیگانگی.
این سلام در حقیقت شبیه سلامی است که در آیۀ 63 سوره فرقان آمده است: «و إذا خاطَبَهُمُ الجَاهِلُون قاَلُو سَلَاماً» (و هنگامی که جاهلان ایشان را مخاطب سازند، به آنها سلام می گویند) و با بی اعتنایی و بزرگواری می گذرند."/
اشاره به آیه 89 سوره زخرف
(ص 380 خ4: در آخرین ... خ15: ساخته اند)
34. بهشت میوه خواران:
/"آنها در آنجا هر میوه ای بخواهند در اختیارشان قرار می گیرد"/
اشاره به آیه 55 سوره دخان
(ص395 خ3 ... خ5)
35. برخورد مومنان با کافران:
/"سپس در برخورد با کافران یک دستور اخلاقی می دهد تا به این وسیله بحث های منطقی سابق را تکمیل کند. روی سخن را به پیامبر(ص) کرده می فرماید: «به مومنان بگو: کسانی که را که امید به ایام الله (=روز رستاخیز) ندارند مورد عفو قرار دهند» و نسبت به نها سخت نگیرند ... ممکن است آنها بر اثر دور بودن از مبادی ایمان و تربیت الهی، برخوردهای نامطلوب و تعبیرات زشتی داشته باشند. بنابراین شما باید با بزرگواری و سعۀ صدر با چنین کسانی برخورد کنید، مبادا بر لجاجت خود بیافزایند و فاصله آنها از حق بیشتر شود. و برای اینکه چنین افرادی از بزرگواری و عفو، سوء استفاده نکنند در پایان آیه می افزاید: «تا خداوند هر قومی را به اعمالی که انجام می دادند جزا دهد» (لیجزی قوما بما کانوا یکسبون)."/
اشاره به آیه 14 سوره جاثیه
(ص403 خ9: سپس ... خ18: یکسبون)
36. خدا حتی با پیامبرش هم شوخی ندارد:
/"در آیات 44 تا 47 سوره حاقه درباره پیامبر اسلام(ص) آمده است: «اگر او سخنی دروغ بر ما می بست، او را با قدرت مر گرفتیم، سپس رگ قلبش را قطع می کردیم، و هیچکس از شما نمی توانست از (مجازات) او مانع شود». آنگاه به عنوان تهدید می گوید: «او کارهایی را که شما در آن وارد می شوید بهتر می داند» (هو اعلم بما تصیفون فیه).
و در جمله بعد به عنوان تأکید می افزاید: «همین بس که خداوند میان من و شما گواه باشد» (کَفَی بِهِ شهیداً بینی و بینکم). سپس برای اینکه راه بازگشت را نیز به آنها نشان دهد در پایان آیه اضافه می کند: «و او آمرزنده و مهربان است» (و هو الغفور الرحیم)."/
اشاره به آیه 8 سوره احقاف
(ص418 خ2: در آیات ... خ10: الرحیم)
37. اهمیت و جایگاه مادر:
/"سپس درباره لزوم حق شناسی در برابر مادر می گوید: «مادرش او را ناراحتی حمل می کند و با ناراحتی بر زمین می گذارد و دوران حمل و از شیرگرفتنش سی ماه است» (حملته أمه کرهاً و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلثون شهرا).
شرح درد و رنج های مادر در راه پرورش فرزند، هم به خاطر این است که محسوس تر و ملموس تر است و هم به خاطر اینکه زحمات مادر مقایسه با پدر از اهمیت بیشتری برخوردار است از اینرو در روایات اسلامی نیز تاکید بیشتری در مورد مادر شده است."/
/"«بلوغ اشدّ» (رسیدن به مرحله توانایی) اشاره به بلوغ جسمانی و رسیدن به «اربعین سنة» (چهل سالگی) اشاره به بلوغ فکری و عقلانی است."/
اشاره به آیه 15 سوره احقاف
(ص 421 خ10: سپس درباره ... خ23: عقلانی است)
38. اهمیت و توصیف شیر در بهشت:
/"«و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته» (و أنهارٌ من لبن لم یتغیر طعمه)"/
اشاره به آیه 15 سوره محمد(ص)
(ص 443 خ12: توصیف بهشتی ... خ18: عسل مصفی)
39. /"در این آیه به بیان علت عذاب الهی در آستانه مرگشان پرداخته می گوید: «این به خاطر آن است که آنها از آنچه خداوند را به خشم می آورد پیروی می کردند، و از آنچه موجب خشنودی اوست کراهت داشتند، از اینرو (خداوند) اعمالشان را نابود کرد» (ذلک بأنهم اتبعوا ما أسخط الله و کرهوا رضوانه فاحبط أعمالهم). چرا که شرط قبولی اعمال و هر تلاش و کوششی، رضای خداست."/
اشاره به آیه 28 سوره محمد
(ص449 خ18: در این آیه ... خ22: رضای خداست)
40. صلح ذلت بار:
/"در تعقیب آیات گذشته درباره جهاد، این آیه به این نکته مهم در مورد جهاد اشاره می کند که افراد سست ایمان برای فرار از آن غالبا موضوع صلح را مطرح می کنند. از اینرو می فرماید: «پس هرگز سست نشوید و (دشمنان را) به صلح (ذلت بار) دعوت نکنید در حالی که شما برترید.» (فلا تهنوا و تدعوا الی السلم و انتم الأعلون).
یعنی اکنون که نشانه های پیروزی و برتری شما آشکار شده است چگونه با پیشنهاد صلح که مفهومی جز عقب نشینی و شکست ندارد پیروزی های خود را عقیم می گذارید؟ این صلح نیست، بلکه تسلیم و سازشی است که از سستی و زبونی سرچشمه می گیرد، نوعی عافیت طلبی زشت است که عواقب دردناکی به بار می آورد.
اشاره به آیه 35 سوره محمد
(ص452 خ11: صلح ذلت بار ... خ19: بار می آورد)
41. مومنان ایرانی در قرآن کریم
اشاره به آیه 38 سوره محمد و آیه 54 سوره مائده
(ص454 خ24: آخرین ... ص455 خ آخر)
42. اهمیت تحقیق و علم درباره حرف دیگران
اشاره به آیه 6 سره حجرات
(ص 484 خ8: در تفاسیر ... ص485 خ5: پذیرفت)
43. ادب و احترام و پرهیز از تمسخر دیگران و طعنه زدن در قرآن
اشاره به آیه 11 سوره حجرات
(ص489 خ1: مفسران ... ص490 خ24:بیازارد)
44. دقت در کردار و گفتار به خاطر ثبت کامل اعمال و علی الخصوص «گفتار» توسط دو فرشته برای هر انسان
اشاره به آیه 17 و 18 سوره ق
(ص507 خ21: در این آیه ... ص508 خ16: انجام کار است)
45. /ویژگی مومنان در کلام خدا/ ، / "درباره فرق میان «سائل» و «محروم» جمعی گفته اند «سائل» کسی است که از مردم تقاضای کمک می کند، حال آنکه «محروم» شخص آبرومندی است که برای معیشت خود نهایت تلاش و کوشش را به خرج می دهد اما دستش به جایی نمی رسد و کسب و کار و زندگی اش به هم پیچیده است و با وجود این، خویشتن داری پیشه می سازد و از کسی تقاضای کمک نمی کند. بنابراین تعبیر هرگز منتظر ننشینید تا نیازمندان نزد شما آین و تقاضای کمک کنند، بر شماست که جست و جو کنید و افراد آبرومند محروم را بیابید و به آنها یاری رسانید و آبرویشان را حفظ کنید."/
اشاره به آیه 16 الی 19 سوره ذاریات
(ص524 خ6: سپس در اشاره ... ص525 خ16: حفظ کنید)
46. /نشانه های اعجاز آفرین خلقت زمین/، /"«کرسی موریسین» یکی از دانشمندان معروف جهان که در این زمینه مطالعات زیادی دارد می گوید: «در تنظیم عوامل طبیعی منتهای دقت و ریزه کاری به کار رفته است. مثلا اگر قشر خارجی کره زمین ده پا ضخیم تر از آنچه هست می بود اکسیژن –یعنی ماده اصلی حیات- وجود پیدا نمی کرد، یا هرگاه عمق دریاها چند پا بیشتر از عمق فعلی بود آن وقت کلیه اکسیژن و کربن زمین جذب می شد و دیگر امکان هیچگونه زندگی نباتی و یا حیوانی در سطح خاک باقی نمی ماند» و در جای دیگر می گوید:«تنها بیست و یک درصا از هوای اطراف زمین اکسیژن است ... اگر مقدار اکسیژن موجود در هوا به جای بیست و یک درصا پنجاه درصد بود، تمام مواد سوختنی این عالم محترق می شد و اگر جرقه ای به درختی در جنگلی می رسید تمام جنگل به طور کامل می سوخت»."/
اشاره به آیه 20 سوره ذاریات
(ص526 خ2:کرسی ... خ11: می سوخت)
47. گسترش زمین و آسمان
اشاره به آیه 47 و 48 سوره ذاریات
(ص534 خ22: قرآن بار دیگر ... ص535 خ17: کرده اند)
48. دیوانه و ساحر خواندن پیامبران توسط مردم در طول تاریخ
اشاره به آیه 52 ذاریات
(ص536 خ17: آیه برای ... خ آخر: فرود نمی آورند)
49. گوشتخواری و میوه خواری در بهشت
اشاره به آیه 22 سوره طور
(ص548 خ5: نخست ... خ آخر: می کشند)
50. رب النوع و رب العالمین:
"«مصیطرون» به ارباب انواع اشاره دارد که جزء خرافات پیشینیان است. آنها معتقد بودند که هر نوع از انواع جهان اعم از انسان و حیوان و گیاه و جز آنها دارای مدبر و مربی خاصی است که آن را «رب النوع» می نامیدند و خدا را «رب الارباب» خطاب می کردند. این عقیده شرک آمیز از نظر اسلام مردود است و در آیات قرآن تدبیر همه جهان از آنِ خدا معرفی شده و او را «رب العالمین» می خوانیم."/
اشاره به آیه 38 سوره طور
(ص554 خ24: مصیطرون ... ص555 خ4: می خوانیم)
51. /"«کبائر الاثم» چیست؟ هر گناهی که یکی از شرایط زیر را داشته باشد کبیره محسوب می شود:
الف. گناهی که خداوند وعده عذاب درباره آن داده است.
ب. گناهی که در نظر اهل شرع و لسان روایات «عظیم» یاد شده است.
ج. گناهی که در منابع شرعی بزرگتر از گناهی شمرده شده که جزو کبائر است.
د. گناهی که در روایات معتبر تصریح به کبیره بودن آن شده است.
در روایات اسلامی تعداد کبائر مختلف ذکر شده است. در بعضی تعداد آنها هفت گناه (قتل نفس، عقوق والدین، رباخواری، بازگشت به دارالکفر بعد از هجرت، نسبت دادن زنا به زن پاکدامن، خوردن مال یتیم و فرار از جهاد)، در بعضی دیگر ده، در بعضی نوزده و در بعضی تعداد بیشتری دیده می شود."/
اشاره به آیه 32 سوره نجم
(ص575 خ21: کبائر ... ص576 خ4: دیده می شود)
52. آیه تلاش (آیه 39 سوره نجم): و أن لَیسَ لِلإنسَانِ إلَّا مَا سَعی)
(ص577 خ آخر)
53. ایه مخصوص پایان هر سخنرانی (سه آیه پایانی سوره صافات: سبحان ربک رب العزة ... رب العالمین)
(ص167)
54. آیه 46 سوره سبأ برای فعالیت های انجمنی و گروهی:
قل إنّما أعِظُکُم بواحدةٍ أن تقوموا لِلَّهِ مثنی و فرادی ثم تتفکروا): «بگو: شما را تنها به ی چیز اندرز می دهم: اینکه دو به دو و یک به یک برای خدا قیام کنید، سپس بیاندیشید».
(ص 45)
55. تعبیر جالب قرآن: این دنیا «لهو و لعب (توهم و خیال)» است و آن دنیا، همین خوابی است که ما در آن غوطه می شویم(هر خواب = مرگ).
نام کتاب: برگزیده تفسیر نمونه(جلد چهارم)
بازه قرآنی: از ابتدای سوره سبأ سوره 34(جزء 22) تا انتهای سوره نجم سوره 53 (جزء 27)
تنظیم و تحقیق: احمد-علی بابایی
زیر نظر: استاد محقق آیت الله مکارم شیرازی
ویراستار: سیروس صدوقی
نوبت چاپ: چهارم 1387
ناشر: انتشارات دارالکتب الاسلامیه
تعداد صفحات: 584
بازه زمانی و مکانی مطالعه: خرداد 1393 (پادگان الله اکبر – خدمت اجباری سربازی – شهرستان اسلام آّباد غرب)
تا پیش از این فرصت مطالعه نفسیر قرآن کریم را نداشتم و یا اگر هم چیزی مطالعه کرده بودم محدود به چند صفحه یا چند آیه بوده و قسمت نشده بود که یک کتاب تفسیر را به طور کامل مطالعه نمایم. الحمدالله این لطف نصیبمان شد و موفق شدیم یکی از چند جلد تفسیر قرآن آیت الله مکارم شیرازی را مطالعه نماییم. تفسیری آسان و شیوا. پیش از اینکه این کتاب را مطالعه نمایم فکر می کردم تفسیر قرآن کتابی است که برای هر آیه، شأن نزول آن را بیان داشته باشد و نکات ریزی از آن استنتاج کرده که به فکر هیچ انسان عامی نمی رسیده است. خیال می کردم کسی که تفسیر قرآن می خواند با مجموعه کبیری از علوم قرآنی و علوم روز دنیا آشنا می شود و به کهکشانی از علوم وارد می شود که راه را برای تحقیق و پژوهشگری او باز می کند و به او انگیزه و راه می دهد تا بیشتر به تحقیق و مطالعه بپردازد. اما بعد از آنکه جلد چهارم تفسیر برگزیده قرآن کریم که زیر نظر حضرت آیت الله مکارم شیرازی انتشار یافته است را خواندم به کلی همه تصوراتم فرو ریخت!
قرآن کریم از این جهت کتابی بزرگ است که طبق گفته خویش از هر مثالی برای هدایت انسان ها، استفاده کرده است و گوینده ی آن کسی است که از اتم و سلول ها و موجود بسیار ریز میکروسکوپی تا ستارگانی هزاران میلیون برابر اندازه خورشید و کهکشان های بزرگ، اعجاز آفرینش اوست. خدایی که هنر آفرینش اش، دانشمندان را به حیرت وا داشته و همه را در برابر دقت و ریز بینی و عظمت و قدرت او میخکوب کرده است. چنین پروردگاری، در میان ما کتابی دارد به نام قرآن کریم که آخرین پیامبرش آن را برای مردم دنیا به ارمغان آورده است. مواجهه با آیات قرآن کریم و تفکر و تأمل در آن لرزه بر تن انسان می اندازد و به او صبر و استقامت و سعه صدر در مواجهه با حوادث کوچک دنیا با هدف وصال و رستگاری آخرت می بخشد. دید او را از نگاه مادی و محدود دنیوی به آن سوی هستی می برد و تراز فکری مومن را تا آسمان هفتم می گستراند و خود را در محضر عرش خداوندی حس می کند که نظاره گر اعمال اوست. خداوندی که در عظمت و قدرت و شکوه و برتری در جهان یکه تاز است.
بخش زیادی از آیات او در قرآن کریم، نشانه های عظمت اوست و تذکری برای انسان های فراموشکار که او را از یاد برده اند. بخش زیادی نیز به آخرت و شرح روز قیامت اختصاص دارد و آن هم تذکری برای انسان هاست که تا دیر نشده دست به توبه برداشته و برای جبران گذشته و کسب توشه ای برای آینده خویش، دست به عمل صالح زنند. بخش زیادی نیز به سرنوشت اقوام گذشته دارد که عبرت های زیادی را نصیب انسان می کند. آنگاه که سرنوشت قوم عاد، ثمود، نوح، لوط، سلیمان، موسی، عیسی، داوود، ابراهیم و دیگر پیامبران را می خوانیم و سرانجامی که بر هر قوم تعیین شده را درک می کنیم برایمان تلنگری است که بفهمیم که «خدا با کسی شوخی ندارد» و اگر در مجازات کردن مردم صبر می کند به خاطر امتحان کردنشان است تا به راه بندگی و عبادت برگردند و از گناهان و اعمال زشت خود توبه کنند.
پس از مطالعه این کتاب در خواننده احساس ترس به وجود می آید که استرس و اضطراب او را چند برابر می کند. ترس از اعمال زشت خود و خداوندی که هیچگاه آنها را فراموش نمی کند سر تا پای انسان را فرا می گیرد. ترس از روز قیامت و رهسپار جهنم شدن و ترس از دست دادن فرصت بندگی و انجام عمل صالح.
کتاب فوق الذکر به طور کلی همان ترجمه قرآن کریم است که شرح و بسط داده شده است. در برخی از آیات برای روشن شدن ذهن خواننده به بیان احادیث و آیات مرتبط پرداخته شده، در بخش دیگری به بیان خلاصه مباحث دینی در موضوعی خاص (مثلا قیامت) پرداخته و با بیان همزمان عربی و فارسی آیات قرآن به صورت بخش بخش (تکه تکه شده) به خواننده کمک می کند تا راحت تر معنای آیات را دریابد و دیدی جامع از قرآن کریم بدست آورد.
هرچند تفسیرهای متعددی در بازار موجود می باشند که هر کدام در سطحی از مخاطب شناسی نوشته شده اند ولی برگزیده تفسیر آیت الله مکارم شیرازی، مناسب برای افراد مبتدی است. پس بهتر است ابتدا با این تفسیر شروع کرده و پس از مطالعه این تفسیر به سراغ تفسیرهای دیگر (مثل تفسیرهای حجت الاسلام قرائتی و تفسیر المیزان و ...) برویم.
فواید مطالعه تفسیرهای قرآن کریم:
1. خواندن تفسیر قرآن، کمک شایانی به حفظ قرآن کریم می کند.
2. تفسیر قرآن کریم دیدی وسیع در مسائل اخلاقی و دینی به انسان می بخشد و او را از فردی شل و تنبل در مسائل دینی به فردی مستحکم و جدی مبدل می کند.
3. ایجاد ترس از خداوند به سبب آیات فراوان اخطار آمیز قرآن کریم به همه انسان ها (که خدا با هیچ کس شوخی ندارد).
4. قدرت تصمیم گیری (به سبب آشنایی با مثال های گوناگون قرآنی و شناخت روش صحیح برخورد با مسائل)
5. کمک به انسان برای پرهیز از گناهکاری و انجام افعال زشت
6. کمک شایانی برای ملکه ذهن شدن باورهای قرآنی و دینی در ذهن انسان می نماید که منجر به پرهیزکاری و انجام اعمال صالح و در نهایت رستگاری فرد عامل مومن می شود.
خلاصه کتاب مطالعه شده:
1. خواندن تفسیر قرآن موجب پی بردن به نظم و پیوستگی بین آیات قرآن با هم و درون آنها می شود.
(ص18 خ9: پنج سوره ... ص20 خ8:الغفور)
2. اشاره به ماجرای حضرت داوود(ع) و حکایت جالب خدمتگزاری جنیان در حکومت حضرت سلیمان(ع)
اشاره به آیه 10 الی 14 سوره سبأ
(ص24 خ4:مواهب ... ص28 خ2:نمی ماندند)
3. قوم سبأ، جامعه ای پیشرفته در «کشاورزی، امنیت و سدسازی» که به خاطر گناه هلاک شد.
اشاره به آیه 3 الی 15 سوره سبأ
(ص28 خ3: تمدن ... ص 31 خ15: عبرت گیرند)
4. تفسیر قرآن به حفظ قرآن کمک فراوانی می کند و لازمه آن است.
5. "کفر به تنهایی موجب عذاب است ولی ایمان بدون عمل مایه نجات نخواهد بود"
اشاره به آیه 7 سوره فاطر
(ص54 خ13: این آیه ... خ18: بود)
6. /افزایش طول عمر و تندرستی در «علم جدید» و «علم اسلامی»: "یک سلسله عوامل طبیعی در افزایش یا کاهش عمر دخالت دارند که تاکنون بسیاری از آنها برای بشر شناخته شده است همانند تغذیه صحیح، کار و حرکت مداوم، دوری از هیجانات اضطراب آور و داشتن ایمان قوی که بتواند به انسان در ناملایمات زندگی آرامش و قدرت ببخشد. ولی افزون بر اینها، عواملی نیز وجود دارند که در روایات اسلامی روی آنها تاکید شده است. به عنوان نمونه به دو روایات زیر توجه فرمایید:
پیامبر(ص) فرمودند: «انفاق در راه خدا و صله رحم خانه ها را آباد و عمرها را طولانی می سازد». امام باقر(ع) فرمود:«نیکوکاری و انفاق پنهانی، فقر را برطرف و عمر را افزون می کند»."/
اشاره به آیه 11 سوره فاطر
(ص 58 خ4: یک سلسله ... خ12: افزون می کند)
7. صیحه آسمانی قیمات و حوادث تکان دهنده آن و وقوع ناگهانی آن
اشاره به آیه 49 الی 52 سوره یس
(ص97 خ9: از پیامبر ... ص99 خ11: پروردگار)
8. /تفاوت شعر و وحی:
"1- معمولا سرچشمه شعر تخیل و پندار است، در حالی که وحی از مبدأ هستی سرچشمه می گیرد و بر محور واقعیت ها می گردد.
2- شعر از عواطف متغیر انسانی می جوشد و دائم در حال دگرگونی است، در صورتی که وحی بیانگر حقایق ثابت آسمانی است.
3- لطف شعر در بسیاری از موارد در اغراق گویی و مبالغه های آن است تا آنجا که گفته اند « اَحسَنُ الشِّعرِ اَکذَبهُ» (بهترین شعر، دروغ آمیزترین آن است)، در حالی که در وحی جز صداقت چیزی نیست.
4- شعر مجموعه شوق هایی است که از زمین به آسمان پرواز می کند، اما وحی مجموعه حقایقی ست که از آسمان به زمین نازل می گردد."/
اشاره به آی 69 سوره یس
(ص105 خ21 ... ص106 خ11)
9. /"«مشارب» اشاره به شیرهایی است که از چارپایان مختلف گرفته می شود و بخش مهمی از مواد غذایی انسان از آن و فرآورده های آن تامین می گردد."/ تاثیر نوشیدنی های حیوانی(مثل شیر و لبنیات) در قرآن"/
اشاره به آیه 72 و 73 سوره یس
(ص107 خ7 ... خ10)
10. مقاله ای جامع و کامل با موضوع دلایل ششگانه بر وجود معاد
(ص112 خ9 ... ص122 خ آخر)
11. پرهیز شدید قرآن از الگو قرار دادن رفتار و نگرش نادرست پدر توسط فرزند (علی الخصوص فرزند پسر)
اشاره به آیه 68 الی 70 سوره صافات
(ص141 خ5: در این آیه ... خ12: نیاکان است)
12. جدی نگرفتن مسائل و تمسخر مردان خدایی توسط کافران
اشاره به آیه 62 و 63 سوه ص
(ص194 خ22: هنگامیکه ... ص195خ12:شود)
13. /"چهارمین دستور را درباره صبر و استقامت به این صورت بیان می کند: «صابران اجر و پاداش خود را بی حساب دریافت می دارند» جمله «بغیر حساب» نشان می دهد که صابران با اصتقامت، برترین اجر و پاداش را در پیشگاه خدا دارند و اهمیت هیچ عملی به پایه صبر و استقامت نمی رسد"/
اشاره به آیه 10 سوره زمر
(ص213 خ18: چهارمین ... خ22: نمی رسد)
14. تکبر عامل سقوط انسان و به جهنم رفتن
اشاره به آیه 72 سوره زمر
(ص244 خ5: پس از این ... خ15: نمی شود)
15./"کشتن فرزندان پسر و زنده نگه داشتن دختران، فقط در دوران قبل از تولد موسی(ع) نبوده بلکه بعد از قیام و نبوت او نیز این کار ادامه داشت و این یک نقشه شوم و مستمر حکومت های شیطانی است که نیروهای فعال را به نابودی می کشانند و نیروهای غیرفعال را برای بهره کشی زنده نگه می دارند"/
اشاره به آیه 25 سوره غافر
(ص260 خ4: و هنگامی که ... خ11: نگه می دارند)
16. سی سالگی نهایت بلوغ جسمانی انسان
اشاره به آیه 67 صوره غافر
(ص279 خ22: مرحله پنجم ... خ25: کرده است)
17. عذاب خداوند برای کسانی که در غیر راه «حق» خوشحالی نمایند
اشاره به آیه 75 سوره غافر
(ص282 خ21: این عذاب ... خ23:تمرحون)
18. تایید استفاده از فرآورده های گوشتی و لبنی در قرآن
اشاره به آیه 79 و 80 سوره غافر
(ص284 خ19: خداوند ... ص285 خ13: استفاده کرد)
19. اشتباه افراد کافر در اتکا به علوم محدود بشری و نادیده گرفتن تهدید خداوند مبنی بر هلاک ملت های کافر
اشاره به آیه 83 الی 85 سوره غافر
(ص 286 خ5: در این آیه ... ص287 خ آخر)
20. آفرینش آسمان و نکات اعجاز آمیز ستاره شناسی و نجوم
اشاره به آیه 11 سوره فصلت
(ص293 خ19: بعد از پایان ... خ آخر)
21. همنشین بد اعم از انسان و شیطان برای انسان و تأثیر آن بر تغییر نگرش و رفتار فرد
اشاره به یه آیه 25 سوره فصلت
(ص300 خ9: آنگاه ... خ آخر: خاسرین)
22. جنجال رسانه ای کافران برای شنیده نشدن سخن حق توسط دیگر مردم
اشاره به آیه 26 سوره فصلت
(ص301 خ1: جنجال ... خ14: سازند)
23. سیره مومنان در روابط اجتماعی:
" (تفسیر آیه 33 سوره فصلت): بدی را با نیکی دفع کن – در آیات گذشته سخن از کسانی بود که مردم را از شنیدن آیات قرآن نهی می کردند، در اینجا از نقطه مقابل آنها که گفتارشان بهترین گفتار است سخن می گوید. می فرماید: «چه کسی خوش گفتارتر است از آنکه دعوت به سوی خدا می کند و عمل صالح انجام می دهد و می گوید: من از مسلمانانم؟» (و من احسن قولا ممن دعا الی الله و عمل صالحا و قال اننی من المسلمین)
این آیه به صراحت، بهترین گویندگان را کسانی معرفی کرده که این سه وصف را دارا هستند. دعوت به الله، عمل صالح و تسلیم در برابر حق.
(تفسیر آیه 34): آنگاه در تشریح روش دعوت می گوید: «و هرگز نیکی و بدی یکسان نیست» (و لاتستوی الحسنه و لاالسیئه). در حالی که مخالفان حق، سلاحی جز بدگویی و افترا و ریشخند و انواع فشارها و ستم ها ندارند، باید سلاح شما پاکی و تقوا و سخن حق و محبت باشد. گرچه «حسنه» و «سیئه» مفهوم وسیعی دارد و تمام نیکی ها و خیرات و برکات در مفهوم «حسنه» جمع شده است همانگونه که همه ی انحراف ها و زشتی ها و عذاب ها در مفهوم «سیئه» جمع است همانگونه که همه انحراف ها و زشتی ها و عذاب ها در مفهوم «سیئه» خلاصه شده است، ولی در آیه مورد بحث منظور، آن شاخه ای از «حسنه» و «سیئه» خلاصه شده است، ولی در آیه مورد بحث منظور، آن شاخه ای از «حسنه و سیئه» است که مربوط به روش های تبلیغی باشد. سپس برای تکمیل این سخن می افزاید: «بدی را با نیکی دفع کن» (اِدفَع بِالَّتیِ هِیَ أحسَن). هرگز بدی را با بدی پاسخ مگوی که این روش انتقامجویان است و موجب لجاجت و سرسختی منحرفان می شود. و در پایان آیه به فلسفه ی عمیق این برنامه اشاره کرده می فرماید: «ناگاه (خواهی دید) همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی است» (فَإذا ألذی بینک و بینه عداوةٌ کأنَهُ ولیٌ حمیمٌ). «ولی» در اینجا به معنی دوست است. «حمیم» در اصل به معنی آب داغ است، سپس به دوستان پرمحبت و گرم نیز گفته می شود و آیه به همین معنی اخیر نظر دارد.
(تفسیر آیه 35): البته چنین برخوردی با مخالفان کار آسانی نیست و رسیدن به چنین مقامی نیاز به خودسازی اخلاقی دارد، به همین دلیل در این آیه مبانی اخلاقی اینگونه برخورد با دشمنان را بیان کرده می فرماید: «اما جز کسانی که دارای صبر و استقامت اند به این مقام نمی رسند» (وَ مَا یُلَقِیهَا ألّا الِّذِینَ صَبَرُو). «و جز کسانی که بهره ی عظیمی (از ایمان و تقوا) دارند به آن نایل نمی شوند» (وَ مَا یُلَقِّیهَا ألَّا ذُو حَظٍّ عظیم)
(تفسیر آیه 36): چون بر سر وصول به این هدف بزرگ موانعی وجود دارد و وسوسه های شیطانی در شکال مختلف سد راه آدمی می شود. در این آیه شخص پیامبر(ص) را به عنوان الگو مخاطب ساخته می گوید: «و هرگاه وسوسه هایی از شیطان متوجه تو گردد از خدا پناه بخواه، که او شنونده و داناست» (و أمّا نیزغنک من الشیطان نزغ فاستغذ بالله أنه هو السمیع العلیم). «نزغ» به معنی ورود در کاری به قصد فساد است؛ از اینرو به وسوسه های شیطانی «نزغ» گفته می شود. در چنین مواردی معمولا خطوراتی از ذهن می گذرد، یا افراد به اصطلاح مصلحت اندیش توصیه هایی می کنند و با این وسوسه ها می خواهند مقابله به مثل را در همه جا توصیه کنند و بدی را با بدی پاسخ گویند. قرآن می گوید مبادا گرفتار این وسوسه ها شوید و جز در موارد خاص و استثنایی، تکیه بر خشونت کنید. البته آیه مورد بحث مفهوم وسیعی دارد و می گوید در برابر همۀ وسوسه های شیطانی باید به خدا پناه برد."
اشاره به آیات 33 الی 36 سوره فصلت
(ص304 خ2: بدی را ... ص305 خ21: به خدا پناه برد)
24. اسراف یعنی افراط/ "مسرف از مادۀ اسراف به معنی تجاوز از حد است"/
اشاره به آیه 5 سوره زخرف
(ص350 خ25: مسرف ... خ26: نمی شناختند)
25. آفرینش کوه ها و قرار دادن بریدگی هایی در آن برای سکونت و رفت و آمد انسان، یک نمونه از اعجاز خلقت برای پی بردن به وجود پروردگار(عزّ و جلّ)
اشاره به آیه 10 سوره زخرف
(ص352 خ4: آنگاه ... خ16: آیه وارد است)
26. دو ویژگی زنان در کلام پروردگار:
/"سپس می افزاید: «آیا کسی را که در لابلای زینت ها پرورش می یابد و به هنگام جدال، قادر به تبیین مقصود خود نیست، فرزند خدا می خوانید؟ (أو مَن ینشؤُا فی الحِلیَةِ وَ هُوَ فِی الخِصَامِ غَیرُ مُبینٍ). در اینجا قرآن دو صفت از صفات زنان را که در غالب آنها دیده می شود و از جنبۀ عاطفی آنان سرچشمه می گیرد مورد بحث قرار داده است: نخست علاقه شدیدشان به زینت آلات و دیگر عدم قدرت کافی بر اثبات مقصود خود به هنگام مخاصمه و جدال به خاطر شرم و حیا"/
اشاره به آیه 18 سوره زخرف
(ص355 خ4: سپس ... خ10: شرم و حیا)
27. ادب در استدلال و مباحثه با کافران در قرآن کریم
اشاره به آیه 24 سوره زخرف
(ص 357 خ8: این آیه ... خ17: کافرون)
28. /تبعات اعراض از یاد خدا »» قرین شدن شیاطین با انسان »» زینت دادن بدی ها در نظر انسان »» مرگ و سفر به جهان ماندگار برزخ و آخرت »» مواجه شدن انسان با پرونده اعمال خویش »» آرزو کردن انسان برای فاصله داشتن شیاطین از او(تا نمی توانستند وی را از مسیر حق منحرف سازند) »» مجازات اخروی انسان(عذاب جهنم)/
اشاره به آیه 35 الی 39 سوره زخرف
(ص361 خ17: در آیات ... ص362 خ18: می کند)
29. /"نحوه برخورد فرعون با قوم خویش و اطاعت پذیری قومش از او: در این آیه قرآن به نکته ظریفی اشاره می کند، می گوید: فرعون از واقعیت امر چندان غافل نبود و به بی اعتباری این ارزش ها کم و بیش توجه داشت، ولی «قوم خود را (تحمیق کرد و عقل آنها را) سبک شمرد، در نتیجه از او اطاعت کردند» (فَاستَخَفَّ قَومَهُ فَأَطَاعُوهُ). و این راه و رسم همه حکومت های جبار و فاسد است که برای ادامه خودکامگی باید مردم را در سطح پایینی از فکر و آگاهی نگه دارند و با انواع وسایل آنها را تحمیق کنند، زیرا بیداری ملت ها و آگاهی و رشد فکری شان بزرگترین دشمن حکومت های خودکامه و شیطانی است. جالب اینکه آیه ی مورد بحث با این جمله تکمیل و تمام می شود: «آنان قومی فاسق بودند» (إنَّهُم کَانُوا قَوماً فَاسِقِینَ)
یعنی اگر این قوم گمراه ، فاسق و خارج از اطاعت فرمان خدا و حکم عقل نبودند تسلیم چنین تبلیغات و سخنان بی اساسی نمی شدند. آری، آنان فاسقانی بودند که از فاسقی همچون خود تبعیت می کردند."/
اشاره به آیه 54 سوره زخرف
(ص367 خ3: در این ... خ15: می کردند)
30. شیطان پرست بودن بت پرستان در زمان پیامبر(ص)
اشاره به آیه 57 سوره زخرف
(ص368 خ13: رسول خدا(ص) ... ص369 خ2: شد)
31. میوه خواری بهشتیان
اشاره به آیه 73 سوره زخرف
(ص374 خ23: در بیان هفتمین ... ص375 خ3: می روید)
32. تمسخر و شوخی در قرآن: /"سپس به بیان گوشه دیگری از بیچارگی آنها پرداخته می گوید: «آنان فریاد می کشند: ای مالک دوزخ، (کاش) پروردگارت ما را بمیراند» تا آسوده شویم (و نادو یا مالک لیقض علینا ربک). با اینکه هرکس از مرگ می گریزد و خواهان ادامه حیات است اما گاه چنان مصائب بر انسان فشار می آورد که از خدا تمنای مرگ می کند. و این چیزی است که اگر در دنیا برای بعضی واقع شود در آنجا برای مجرمان جنبه عمومی دارد و همگی تمنای مرگ می کنند. مالک دوزخ در پاسخ می گوید: شما در اینجا ماندنی هستید» (قال إنکم ماکثون). «ماکثون» از مادۀ «مکث» در اصل به معنی توقف همراه با انتظار است. شاید این تعبیر از سوی مالک دوزخ نوعی استهزاست، همچنان که گاه شخص غیر مستحق تقاضای چیزی می کند، می گوییم منتظر باش!"/
اشاره به آیۀ 77 سوره زخرف
(ص375 خ22: سپس ... ص376 خ11: باش)
33. شیوه رویگردانی پیامبر از انسان های جاهل و بیشعور و بی خرد: /"در آخرین آیه به پیامبر دستور می دهد: «پس از آنان روی بگردان» (فَاصفَح عَنهُم).
ولی رویگردانی تو به معنی قهر و جدایی نباشد «و بگو: سلام بر شما» (وَ قُل سَلَامٌ)
نه سلامی به عنوان دوستی و تحیت، بلکه به عنوان جدایی و بیگانگی.
این سلام در حقیقت شبیه سلامی است که در آیۀ 63 سوره فرقان آمده است: «و إذا خاطَبَهُمُ الجَاهِلُون قاَلُو سَلَاماً» (و هنگامی که جاهلان ایشان را مخاطب سازند، به آنها سلام می گویند) و با بی اعتنایی و بزرگواری می گذرند."/
اشاره به آیه 89 سوره زخرف
(ص 380 خ4: در آخرین ... خ15: ساخته اند)
34. بهشت میوه خواران:
/"آنها در آنجا هر میوه ای بخواهند در اختیارشان قرار می گیرد"/
اشاره به آیه 55 سوره دخان
(ص395 خ3 ... خ5)
35. برخورد مومنان با کافران:
/"سپس در برخورد با کافران یک دستور اخلاقی می دهد تا به این وسیله بحث های منطقی سابق را تکمیل کند. روی سخن را به پیامبر(ص) کرده می فرماید: «به مومنان بگو: کسانی که را که امید به ایام الله (=روز رستاخیز) ندارند مورد عفو قرار دهند» و نسبت به نها سخت نگیرند ... ممکن است آنها بر اثر دور بودن از مبادی ایمان و تربیت الهی، برخوردهای نامطلوب و تعبیرات زشتی داشته باشند. بنابراین شما باید با بزرگواری و سعۀ صدر با چنین کسانی برخورد کنید، مبادا بر لجاجت خود بیافزایند و فاصله آنها از حق بیشتر شود. و برای اینکه چنین افرادی از بزرگواری و عفو، سوء استفاده نکنند در پایان آیه می افزاید: «تا خداوند هر قومی را به اعمالی که انجام می دادند جزا دهد» (لیجزی قوما بما کانوا یکسبون)."/
اشاره به آیه 14 سوره جاثیه
(ص403 خ9: سپس ... خ18: یکسبون)
36. خدا حتی با پیامبرش هم شوخی ندارد:
/"در آیات 44 تا 47 سوره حاقه درباره پیامبر اسلام(ص) آمده است: «اگر او سخنی دروغ بر ما می بست، او را با قدرت مر گرفتیم، سپس رگ قلبش را قطع می کردیم، و هیچکس از شما نمی توانست از (مجازات) او مانع شود». آنگاه به عنوان تهدید می گوید: «او کارهایی را که شما در آن وارد می شوید بهتر می داند» (هو اعلم بما تصیفون فیه).
و در جمله بعد به عنوان تأکید می افزاید: «همین بس که خداوند میان من و شما گواه باشد» (کَفَی بِهِ شهیداً بینی و بینکم). سپس برای اینکه راه بازگشت را نیز به آنها نشان دهد در پایان آیه اضافه می کند: «و او آمرزنده و مهربان است» (و هو الغفور الرحیم)."/
اشاره به آیه 8 سوره احقاف
(ص418 خ2: در آیات ... خ10: الرحیم)
37. اهمیت و جایگاه مادر:
/"سپس درباره لزوم حق شناسی در برابر مادر می گوید: «مادرش او را ناراحتی حمل می کند و با ناراحتی بر زمین می گذارد و دوران حمل و از شیرگرفتنش سی ماه است» (حملته أمه کرهاً و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلثون شهرا).
شرح درد و رنج های مادر در راه پرورش فرزند، هم به خاطر این است که محسوس تر و ملموس تر است و هم به خاطر اینکه زحمات مادر مقایسه با پدر از اهمیت بیشتری برخوردار است از اینرو در روایات اسلامی نیز تاکید بیشتری در مورد مادر شده است."/
/"«بلوغ اشدّ» (رسیدن به مرحله توانایی) اشاره به بلوغ جسمانی و رسیدن به «اربعین سنة» (چهل سالگی) اشاره به بلوغ فکری و عقلانی است."/
اشاره به آیه 15 سوره احقاف
(ص 421 خ10: سپس درباره ... خ23: عقلانی است)
38. اهمیت و توصیف شیر در بهشت:
/"«و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته» (و أنهارٌ من لبن لم یتغیر طعمه)"/
اشاره به آیه 15 سوره محمد(ص)
(ص 443 خ12: توصیف بهشتی ... خ18: عسل مصفی)
39. /"در این آیه به بیان علت عذاب الهی در آستانه مرگشان پرداخته می گوید: «این به خاطر آن است که آنها از آنچه خداوند را به خشم می آورد پیروی می کردند، و از آنچه موجب خشنودی اوست کراهت داشتند، از اینرو (خداوند) اعمالشان را نابود کرد» (ذلک بأنهم اتبعوا ما أسخط الله و کرهوا رضوانه فاحبط أعمالهم). چرا که شرط قبولی اعمال و هر تلاش و کوششی، رضای خداست."/
اشاره به آیه 28 سوره محمد
(ص449 خ18: در این آیه ... خ22: رضای خداست)
40. صلح ذلت بار:
/"در تعقیب آیات گذشته درباره جهاد، این آیه به این نکته مهم در مورد جهاد اشاره می کند که افراد سست ایمان برای فرار از آن غالبا موضوع صلح را مطرح می کنند. از اینرو می فرماید: «پس هرگز سست نشوید و (دشمنان را) به صلح (ذلت بار) دعوت نکنید در حالی که شما برترید.» (فلا تهنوا و تدعوا الی السلم و انتم الأعلون).
یعنی اکنون که نشانه های پیروزی و برتری شما آشکار شده است چگونه با پیشنهاد صلح که مفهومی جز عقب نشینی و شکست ندارد پیروزی های خود را عقیم می گذارید؟ این صلح نیست، بلکه تسلیم و سازشی است که از سستی و زبونی سرچشمه می گیرد، نوعی عافیت طلبی زشت است که عواقب دردناکی به بار می آورد.
اشاره به آیه 35 سوره محمد
(ص452 خ11: صلح ذلت بار ... خ19: بار می آورد)
41. مومنان ایرانی در قرآن کریم
اشاره به آیه 38 سوره محمد و آیه 54 سوره مائده
(ص454 خ24: آخرین ... ص455 خ آخر)
42. اهمیت تحقیق و علم درباره حرف دیگران
اشاره به آیه 6 سره حجرات
(ص 484 خ8: در تفاسیر ... ص485 خ5: پذیرفت)
43. ادب و احترام و پرهیز از تمسخر دیگران و طعنه زدن در قرآن
اشاره به آیه 11 سوره حجرات
(ص489 خ1: مفسران ... ص490 خ24:بیازارد)
44. دقت در کردار و گفتار به خاطر ثبت کامل اعمال و علی الخصوص «گفتار» توسط دو فرشته برای هر انسان
اشاره به آیه 17 و 18 سوره ق
(ص507 خ21: در این آیه ... ص508 خ16: انجام کار است)
45. /ویژگی مومنان در کلام خدا/ ، / "درباره فرق میان «سائل» و «محروم» جمعی گفته اند «سائل» کسی است که از مردم تقاضای کمک می کند، حال آنکه «محروم» شخص آبرومندی است که برای معیشت خود نهایت تلاش و کوشش را به خرج می دهد اما دستش به جایی نمی رسد و کسب و کار و زندگی اش به هم پیچیده است و با وجود این، خویشتن داری پیشه می سازد و از کسی تقاضای کمک نمی کند. بنابراین تعبیر هرگز منتظر ننشینید تا نیازمندان نزد شما آین و تقاضای کمک کنند، بر شماست که جست و جو کنید و افراد آبرومند محروم را بیابید و به آنها یاری رسانید و آبرویشان را حفظ کنید."/
اشاره به آیه 16 الی 19 سوره ذاریات
(ص524 خ6: سپس در اشاره ... ص525 خ16: حفظ کنید)
46. /نشانه های اعجاز آفرین خلقت زمین/، /"«کرسی موریسین» یکی از دانشمندان معروف جهان که در این زمینه مطالعات زیادی دارد می گوید: «در تنظیم عوامل طبیعی منتهای دقت و ریزه کاری به کار رفته است. مثلا اگر قشر خارجی کره زمین ده پا ضخیم تر از آنچه هست می بود اکسیژن –یعنی ماده اصلی حیات- وجود پیدا نمی کرد، یا هرگاه عمق دریاها چند پا بیشتر از عمق فعلی بود آن وقت کلیه اکسیژن و کربن زمین جذب می شد و دیگر امکان هیچگونه زندگی نباتی و یا حیوانی در سطح خاک باقی نمی ماند» و در جای دیگر می گوید:«تنها بیست و یک درصا از هوای اطراف زمین اکسیژن است ... اگر مقدار اکسیژن موجود در هوا به جای بیست و یک درصا پنجاه درصد بود، تمام مواد سوختنی این عالم محترق می شد و اگر جرقه ای به درختی در جنگلی می رسید تمام جنگل به طور کامل می سوخت»."/
اشاره به آیه 20 سوره ذاریات
(ص526 خ2:کرسی ... خ11: می سوخت)
47. گسترش زمین و آسمان
اشاره به آیه 47 و 48 سوره ذاریات
(ص534 خ22: قرآن بار دیگر ... ص535 خ17: کرده اند)
48. دیوانه و ساحر خواندن پیامبران توسط مردم در طول تاریخ
اشاره به آیه 52 ذاریات
(ص536 خ17: آیه برای ... خ آخر: فرود نمی آورند)
49. گوشتخواری و میوه خواری در بهشت
اشاره به آیه 22 سوره طور
(ص548 خ5: نخست ... خ آخر: می کشند)
50. رب النوع و رب العالمین:
"«مصیطرون» به ارباب انواع اشاره دارد که جزء خرافات پیشینیان است. آنها معتقد بودند که هر نوع از انواع جهان اعم از انسان و حیوان و گیاه و جز آنها دارای مدبر و مربی خاصی است که آن را «رب النوع» می نامیدند و خدا را «رب الارباب» خطاب می کردند. این عقیده شرک آمیز از نظر اسلام مردود است و در آیات قرآن تدبیر همه جهان از آنِ خدا معرفی شده و او را «رب العالمین» می خوانیم."/
اشاره به آیه 38 سوره طور
(ص554 خ24: مصیطرون ... ص555 خ4: می خوانیم)
51. /"«کبائر الاثم» چیست؟ هر گناهی که یکی از شرایط زیر را داشته باشد کبیره محسوب می شود:
الف. گناهی که خداوند وعده عذاب درباره آن داده است.
ب. گناهی که در نظر اهل شرع و لسان روایات «عظیم» یاد شده است.
ج. گناهی که در منابع شرعی بزرگتر از گناهی شمرده شده که جزو کبائر است.
د. گناهی که در روایات معتبر تصریح به کبیره بودن آن شده است.
در روایات اسلامی تعداد کبائر مختلف ذکر شده است. در بعضی تعداد آنها هفت گناه (قتل نفس، عقوق والدین، رباخواری، بازگشت به دارالکفر بعد از هجرت، نسبت دادن زنا به زن پاکدامن، خوردن مال یتیم و فرار از جهاد)، در بعضی دیگر ده، در بعضی نوزده و در بعضی تعداد بیشتری دیده می شود."/
اشاره به آیه 32 سوره نجم
(ص575 خ21: کبائر ... ص576 خ4: دیده می شود)
52. آیه تلاش (آیه 39 سوره نجم): و أن لَیسَ لِلإنسَانِ إلَّا مَا سَعی)
(ص577 خ آخر)
53. ایه مخصوص پایان هر سخنرانی (سه آیه پایانی سوره صافات: سبحان ربک رب العزة ... رب العالمین)
(ص167)
54. آیه 46 سوره سبأ برای فعالیت های انجمنی و گروهی:
قل إنّما أعِظُکُم بواحدةٍ أن تقوموا لِلَّهِ مثنی و فرادی ثم تتفکروا): «بگو: شما را تنها به ی چیز اندرز می دهم: اینکه دو به دو و یک به یک برای خدا قیام کنید، سپس بیاندیشید».
(ص 45)
55. تعبیر جالب قرآن: این دنیا «لهو و لعب (توهم و خیال)» است و آن دنیا، همین خوابی است که ما در آن غوطه می شویم(هر خواب = مرگ).
